Sevim Ali, Merçil Erdoğan. Selçuklu Devletleri Tarihi

Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995. — 612 s.GİRİŞ
Oğuz Yabgu Devleti.— Karahanlı Devleti. — Samanlı Devleti. — Gazneliler Devleti. — Buveyhi Devleti. — Abbasi Halifeliği. — Fatımi Halifeliği. — Bizans İmparatorluğu. — Haclı seferleri. — Eyyubiler. — Memliikluler.
BUYUK SELCUKLU İMPARATORLUĞU.
I.
DEVLETİN KURULUŞ DONEMİ.
Selcukluların koken ve tarih sahnesine cıkışları.— Samanlı ve KarahanlılarİA ilişkiler.— Karahanlı ve Gaznelilerle ilişkiler. — Horasan’a geciş. — Yeni Selcuklu başbuğları; Tuğrul ve Cağrı Beyler .— Gaznelilerle mucadeleler. — Bağımsızlık kazanmaları: 1038 Zaferi. — Dandanakan Zaferi. — Devletin kuruluşu.
II.
SULTAN TUĞRUL DEVRİ.
Veni fetihler ve sınırların genişlemesi.
ANADOLU SEFERLERİ.
İlk Turkmen akınlar.— Daha sonraki Turkmen akınları. — Selcuklu ordularının harekatı. — Hasankale zaferi. — Bizans’ la yapılan banş 35.— Sultan Tuğrul’un seferi.— Daha sonraki askeri harekat.— Sultan Tuğrul’un Bağdat seferi.— Resultekin ve İbrahim Yraal isyanı.— Bağdat’ ın işgali ve kurtarılışı.— Sultan Tuğrul’un halifenin kızıyla evlenmesi.— Kutalmış isyanı ve sultanın olumu.
III.
SULTAN ALP ARSLAN DEVRİ.
Tahta cıkışı.— Doğu Anadolu ve Gurcistan seferi.— Sullanın Doğu seferi.~ Kavurt isyanı.— Komutanların Anadolu harekatı.— Bizans’ ın durumu 54.— Alp Arslan’ ın ikinci Gurcistan seferi.— Bizans’ ın karşı harekatı.— Selcuklu emirlerinin akınları.— Sultan Alp Arslan’ ın Kuzey - Suriye .seferi.— Romanos Diogenes’ in hareketi. — Malazgirt Meydan Savaşı.— Alp Arslan icin okunan hutbe 64.— Alp Arslan’m orduya hitabı 66.— Barış antlaşması .— Zaferin yankıları ve sonucları.— Alp Arslan’m Maveraunnehr seferi ve olumu.
IV.
SULTAN MELİKŞAH DEVRİ.
Melikşah’m veliaht ilan edilmesi. — Melikşah’ ın Sultan ilan edilmesi ve bazı dış olaylar. — Melik Kavurt Bey’ in isyanı.— Halifenin 6ultan Melikşah’ ın saltanatım onayı. — Karahanlılar ve Gaznelilerle savaşlar. — Suriye’nin fethi. — Atsız Bey’ in Mısır seferi.— Atsız'ın olumu.— Kirman seferi. — Anadolu fetihleri 88. — Turkiye Selcukluları ile ilişkiler 90.— Suleymanşah’m olumu 91.— Ebulkasım ve Buyuk Selcuklular.— Kafkasya harekatı.
AHSA YE BAHREYN KARMATİLERİ 95.
Kickine’nin seferi 95.— Artuk Bey’ in seferi 97.— Diyarbakır ve cevresinin fethi 101.— Şerefuddevle Muslim’ in durumu 105.— Haleb’e hakimiyet mucadelesi 106.— Sultan Melikşah’ ın Kuzey - Suriye seferi 107.— Sultan Melikşah’m Bağdat’a gidişi 110.— Bağdat’ ta duğun 112.— Tekiş’ in isyanları 114.— Sistan’da durum 115.— Sultan Melikşah ve Karahanlılar 117. —
II. Maveraunnehr seferi 118.— Batınilerle mucadele 119.— Suriye ve Filistin olayları 122.— Abbasi vezirinin gorevden uzaklaştırılması 124.— Melikşah’ ın Bağdat’ ı ikinci ziyareti 124.— H icaz’ ın durumu 125.— Melikşah - Nizamulmulk anlaşmazlığı 126.— Nizamulmulk’un oldurulmesi ve kişiliği 131.— Melikşah * Muktedi anlaşmazlığı 132.— Sultan Melikşah’m olumu ve tarihi kişiliği 133.—
V.
SULTAN BERKYARUK DEVRİ 137-173.
Bedevilerin Hacılara saldırmaları 138.— Sultan Berkyaruk - İsmail bin Yakuti mucadelesi 139.— Arapların Hacıların mallarım yağmalaması 139.
MELİK TUTUŞ’UN SALTANAT MUCADELESİ 140.
Sultan Berkyaruk adına Bağdat’ ta hutbe okunması 142.— Tekiş’ in oldurulmesi 143.— Tutuş’un Aksungur ve Bozan’ ı bertaraf etmesi 143.— Berkyaruk - Tutuş mucadelesi: Rey Savaşı 144.— Berkyaruk4a suikast 147.— Fahrulmulk’un vezir atanması 147.— Gurboğa’nm Musul ve cevresini ele gecirmesi 148. — Berkyanık-Arslan Argun savaşı 149.— Selcuklu - Karahanh ilişkileri 150.— Muhammed bin Suleyman, emir Kovdan ve Yaruktaş’m isyanları 151.— Haclı seferlerinin başlaması 152.—
Haclıların Antakya’ya hakim olması 154.— Fars bolgesindeki olaylar ve emir Uner’ in isyanı 156.
SULTAN BERKYARUK - MUHAMMED TAPAR MUCADELELERİ 157.
Berkyaruk - Muhammed Tapar arasındaki ilk savaş 159.— Batınilerin faaliyetleri 160.— Berkyaruk - Sencer savaşı 162. — Berkyaruk - Muhammed Tapar arasındaki ikinci savaş 163. — Muhammed Tapar - Sencer ittifakı 163. — Berkyaruk - Muhammed Tapar’ ın ucuncu savaşı 165. — Barışın bozulması ve dorduncu savaş 167. — Gumuştekin Kayseri’ nin Bağdat’a şıhne atanması 169.— Berkyaruk - Muhammed Tapar arasındaki beşinci ve son savaş ve anlaşma 170. — Sultan Berkyaruk’un olumu ve kişiliği 172.
VI.
SULTAN MUHAMMED TAPAR DEVRİ 174-203.
Muhammed Tapar’ ın sultan olması 175.— Mengubars’ ın isyanı 177.— Emir Cavlı’nın Musul ve cevresindeki faaliyetleri 177.— Seyfuddevle Sadaka ile mucadele 181.— Emir Cavlı ile mucadele 184.— Cavlı’nın yeniden Fars valiliğine atanması 186.— Batınilerle mucadele 188.— Bavendiler ile ilişkiler 191.
HACLILARLA MUCADELELER 191.
Fahrulmulk ibn Ammar’ ın yardım girişimi 192.— Emir Mevdud’un Haclılara karşı seferleri 193. Taberiye savaşı 196. Aksungur Porsuki’nİn Musul’a atanması ve faaliyetleri 197.— Telldanİ6 savaşı 198.— Buyuk Selcuklu - Karahanh ilişkileri 200.— Buyuk Selcuklu - Gazneli ilişkileri 201.— Gurculerle mucadele 202.— Muhammed Tapar ın olumu ve kişiliği 202.
İCİNDEKİLER VII
VII.
SULTAN SENCER DEVRİ 204-226.
Sencer’ in Buyuk Selcuklu sultanı olması 204.— Balını faaliyetleri 208.— Sultan Sencer’e karşı Musterşid - Sultan Mahmut ittifakı 209.— Birinci batı seferi 209.— Karahanlılara karşı sefer 210.— Sultan Sencer’ in ikinci batı seferi 212.— Irak Selcuklu Devleti’nde yeni olaylar 213.— Sultan Sencer’ in Gazne seferi 215.— Abbasi Halifeleri ve Selcuklular 216.— Sultan Sencer’ in birinci Harezm seferi 216.— Katvan savaşı 218.— Sultan Sencer’ in ikinci Harezm seferi 219.— Sultan Sencer’ in ucuncu Harezm seferi 220.— Katvan savaşından sonra Sencer’ in Batı siyaseti 222.— Selcuklu - Gurlu ilişkileri 222.— Sultan Sencer ve Oğuzlar 223.— Sultan Sencer’ in tutsaklıktan kurtulması ve olumu 225.— Buyuk Selcuklu Soy Kutuğu 227.
IRAK SELCUKLU DEVLETİ 229-295.
I.
SULTAN MAHMUT DEVRİ 231-241.
Melik Mesut’un isyanı 232.— Dubeys’ in faaliyetleri 233.— Melik Tuğrul’ un isyanı 234.— Gurculerle mucadele 235.— Vezir Sumeyremi ve Cavuş Bey’ in oldurulmeleri 236.— Aksungur Porsuki’nin fitnelikten uzaklaştırılması 237.— Sultan Mahmut - halife Musterşid anlaşmazlığı 237.— Zengi’ nin Musul’a atanması 238.— Dubeys’ in faaliyetleri 240.— Sultan Mahmut’un olumu ve kişiliği 241.
II.
SULTAN DAVUT DEVRİ 242-243.
III.
SULTAN TUĞRUL B. MUHAMMED TAPAR DEVRİ 244-247.
Sultan Tuğrul’a karşı b ir ittifak oluşturulması 245.— Sultan Tuğrul-Melik Mesut mucadelesi 246.— Sultan Tuğrul’ un olumu ve kişiliği 247.
IV.
SULTAN MESUT DEVRİ 248-261.
Sultan Mesut - Halife Musterşid mucadelesi 248.— Sultan Mesut - Raşid Billah mucadelesi 250.— Zengi’ nin Bizans - Haclı ittifakına karşı mucadelesi 251.— Gurşenbih Savaşı 252.— Raşit Billah’ ın oldurulmesi 253.— Bağdat’ ta olaylar 255.— Sultan Mesut-Zengi ilişkileri 255.— Zengi’ nin Urfa’ yı fethi 256.— Sutan Mesut ve Selcuklu emirleri 257.— Selcuklu emirlerinin yeni bir ittifakı 259.— Sultan Mesut’un son yılları ve olumu 260.
V.
SULTAN MELİKŞAH DEVRİ 262.
VI.
SULTAN II. MUHAMMED DEVRİ 263-270.
Sultan Muhammed - Suleyman Şah ilişkileri 264.— Sultan Muhammed - halife Muktefi ilişkileri 265.— Suleymanşah’m yeniden
sultan ilan edilmesi 268.— Bağdat kuşatması 269.— Sultan II. Muhammed’ in son yılları ve olumu 270.
VIII İCİNDEKİLER
VII.
SULTAN SULEYMANŞAH DEVRİ 271-273.
Halifelikle ilişkiler 272.— Suleymanşah’ ın oldurulmesi 272.
VIII.
SULTAN ARSLANŞAH DEVRİ 274-283.
İldeniz - emir İnanc mucadelesi 275.— Atabek Zengi’nin Irak Selcuklu sultanlığına itaati 275.— Gurculerle mucadele
277.— Batınilerle mucadele 278.— Emir İnanc’m isyanı 279. — II. Arglanşah’a yardım 280.— Arslanşah - İldeniz ilişkileri
281.— Son Gurcu Seferi 281. — Sultan Arslanşah’ ın olumu 283.
IX.
SULTAN III. TUĞRUL DEVRİ 284-294.
Halife Nasır Lidinillah’a biat 285.— Salahaddin Eyyubi ile ilişkiler 285.— Kızıl Arslan’ ın atabekliği 286.— Sultan Tuğrul - emirler anlaşmazlığı 289.— III. Tuğrul’un olumu 291.
Irak Selcukluları Soy kutuğu 295.
KİRMAN SELCUKLU DEVLETİ 297-335.
I.
DEVLETİN KURULUŞU 249-305.
Devletin gelişmesi donemi 300.
II.
SULTANŞAH DEVRİ 306.
III.
TURANŞAH DEVRİ 307.
IV.
İRANŞAH DEVRİ 308-309.
V.
ARSLANŞAH DEVRİ 310-311.
VI.
MUHAMMED DEVRİ 312.
VII.
TUĞRULŞAH DEVRİ 313.
İCİNDEKİLER
I.
FETRET DEVRİ 314-325.
VIII.
BEHRAMŞAH’ IN İLK MELİKLİĞİ 314-315.
IX.
II. ARSLANŞAH’IN İLK MELİKLİK DONEMİ 316.
X.
BEHRAMŞAH’IN İKİNCİ MELİKLİK DONEMİ 317-319.
XI.
MUHAMMEDŞAH DEVRİ 320-322.
XII.
MELİK II. TURANŞAH DEVRİ 323-325.
XIII.
KİRMAN SELCUKLU DEVLETİ’NİN COKUŞU 326-329.
XIV.
MELİK II. MUHAMMEDŞAH DEVRİ 330-334.
Kirman Selcukluları Soy Kutuğu 335.
SURİYE VE FİLİSTİN SELCUKLU DEVLETİ 337-418.
1.
SURİYE VE FİLİSTİN’E İLK TURK GİRİŞLERİ 339-345.
1.
HANOĞLU HARUN 339-342.
2.
EMIR AFŞİN VE SANDAK 342-343.
3.
FİLİSTİN’DE BİR TURKMEN BEYLİĞİ 343-345.
Fatımi ve Mirdaeilerle ilişkiler 343.
X İCİNDEKİLER
II.
EMIR ATSIZ DEVRİ 346-355.
Devletin kuruluşu 346.— Kudus’ un fethi 346.— Alsız - Şoklu catışmaları, Taberiyye savaşı 347.— Tutuş’ un Suriye’ ye atanması sorunu 348.— Dımaşk’ ın fethi. 349.— Mısır seferi ve sonucları 350.— Atsız’ ın sonu 352.— Kuzey - Suriye olayları 352.
III.
TACUDDEVLE TUTUŞ DEVRİ 356-371.
Atanması ve devlete hakim olması 356.— Bir ittifak girişimi 357.— Tutuş - Muslim mucadelesi 358.
SULEYMANŞAH’IN KUZEY-SURİYE SEFERİ 359.
Muslim ile savaşı 361.— Tutuş ile savaşı ve olumu 362.— Sultan Melikşah’ ın Kuzey-Suriye seferi 363.
TUTUŞ’UN SALTANAT MUCADELESİ 363.
Kuzey - Suriye, Kuzey - Irak ve Doğu - Anadolu’ ya hakimiyet 363.— Aksungur ve Bozan’ ın bertaraf edilmesi 365.— Rey
savaşı ve Tutuş’un sonu 367.— Tutuş’un tarihi kişiliği 370.
IV.
HALEB SELCUKLU DEVLETİ
MELİK RIDVAN DEVRİ 372-394.
Devletin kuruluşu 372.— Dımaşk Selcuklu Devletiyle ilişkiler 374.— Fatımilerle ilişkiler 376.— Halep Reisinin oldurulmesi
378.
HACLILARLA MUCADELELER 378.
Selcuklu ordusunun Antakya kuşatması 378.— Azaz’da isyan 382.— Kella bozgunu ve sonraki olaylar 383.— Haclılara karşı ittifak girişimleri 386.— TeJbaşir savaşı 388.— Selcuklu ordusunun 1110 seferi 389.— Suriye heyeti Bağdat’ ta 390. — Selcuklu ordusunun 1111 seferi 391.— Tuğtekin ile ittifak 392.— Melik Rıdvan’ ın olumu ve tarihi kişiliği 393,
v.
MELİK ALP ARSLAN DEVRİ 395-398.
Batınilerle mucadele 396.— Tuğtekin İle işbirliği 396.— Oldurulmesi 398.
VI.
MELİK SULTANŞAH DEVRİ 399-405.
Lulu‘nun dikla yonetimi 399.— Buyuk Selcuklu sultanına başvuru 400.— Lulu’ nun sonu 401.— Yaruktaş’ ın yonetimi elegecirmesi ve icraatı 402.— Devletin yıkılışı 403.— Sultanşah’ ın sonu 404.
İCİNDEKİLER XI
VII.
DIMAŞK SELCUKLU DEVLETİ
MELİK DUKAK DEVRİ 406-417.
Devletin kuruluşu 406.— Emir Tuğtekin Dımaşk'ta 407.— Melik Rıdvan ile ilişkiler 408.— Antakya'ya yardım 409.— Guneydoğu Anadolu'ya eefer 410.
HACLILARLA MUCADELELER 411.
Tancred ile catışma 416.— Baudouin’e baskın 411.— Cebele'nin alınması 412.— Trablusşam'a yardım seferi 413.— Rahbe ve Humus'un alınması 414.— Dukak'ın olumu ve tarihi kişiliği 415.— Devletin yıkılışı 416.
Suriye ve Filistin Selcukluları Soy Kutuğu 418.
TURKİYE SELCUKLU DEVLETİ 419-494.
I.
SULEYMANŞAH DEVRİ 421-427.
Devletin kuruluşu 421. — Mansur’un bertaraf edilmesi 423. — Antakya'nın fethi 424. — Elbulkasım'ın yonetimi 427.
II.
I. KILIC ARSLAN DEVRİ 428-434.
Tahta cıkışı ve Bizans'la ilişkiler 428. — Caka ve Tanrıbermiş’ in Beylikleri 428. — İlk Haclıların yok edilmesi 430.— İztıik'in kaybı 430.— Selcuklu hakimiyetinin yayılması 432. — Sultanın olumu 432. — Bizans saldırısı 433.
III.
ŞAHİNŞAH DEVRİ 435-436.
Tahta cıkışı ve Bizans'la catışmalar 435.
IV.
I. İZZEDDİN MESUT DEVRİ 437-441.
Danişmendli hakimiyeti 438.— Selcuklu - Danişmendli catışmaları 439.— Haclılarla savaşlar 440.
V.
II. KILIC ARSLAN DEVRİ 442-447.
Nureddin Mahmut'la anlaşmazlık 442. — Miryokefalon (Myriokephalon) zaferi 444. — Selcuklu - Eyyubi ilişkileri 445. — Ulkenin bolunmesi 445. — Haclılarla mucadele ve saltanat catışmaları 446.
VI.
I. GIYASEDDİN KEYHUSREV’İN İLK SALTANATI 448.
XII İCİNDEKİLER
VII.
II. RUKNEDDİN SULEYMANŞAH DEVRİ 449-451.
Doğu ve Guney-doğu’da fetihler, Gurculerle savaş 449.
VIII.
I. GIYASEDDİN KEYRUSREV’İN İKİNCİ SALTANATI 452-454.
Samsun’un kurtarılışı, Antalya’nın fethi 453.— Ermeniler ve Bizans’ la mucadeleler 4-54.
IX
I. İZZEDDİN KEYKAVUS DEVRİ 455-458.
Ticari anlaşmalar ve Sinop’ un fethi 456.— Antalya’nın kurtarılışı ve Ermeni seferi 457.— Eyyubilerle ilişkiler ve olumu 457.
x.
I. ALAEDDİN KEYKUBAD DEVRİ 459-467.
Devletin yukseliş donemi 459.— Alanya’nın fethi 460.— Devlet yoneticileri arasındaki anlaşmazlık 460.— Ermeni seferi 461.— Artuklu, Eyyubi ve Mengucuklulerle ilişkiler 461.— Suğdak seferi 463.— Trabzon Rumları ve Harezmlilerle catışma 463.— Moğollara karşı onlemler 464.— Eyyubilerle catışmalar 465.
XI.
II. GIYASEDDİN KEYHUSREV DEVRİ 468-474.
Gerileme ve cokuş donemi 468.— Saadettin Kopek’ in tahakkumu ve sonu 468.— Harezmlilerin durumu 469.— Babai ayaklanması 470.— Selcuklu - Eyyubi gerginliği 471.— Kosedağ savaşı 471.— Merkezi hakimiyetin cokuşu 473.
XII.
II. İZZEDDİN KEYKAVUS VE SONRAKİ OLAYLAR 475-479.
Tahta cıkışı ve yonetimde sarsıntı. 475.
UC KARDEŞ YONETİMİ (1249-1254) 476.
Yonetimde Moğol baskısı 477.
İKİ SULTAN YONETİMİ 477.
XIII.
IV. RUKNEDDİN KILIC ARSLAN DEVRİ 480.
Muineddin Suleyman’ ın dikta yonetimi 480.
İCİNDEKİLER XIII
XIV.
III. GIYASEDDİN KEYHUSREV DEVRİ 481-486.
Baybars’ la ilişkiler 481.— Hatiroğlu isyanı 482.— Baybars’ ın Anadolu seferi 483.— Muineddin Pervane’nin sonu 484.—
Karamanoğullarının isyanı 484.— Moğol tahakkumunun artması 486.
XV.
II. GIYASEDDİN MESUT DEVRİ 487-480
(İlk Saltanatı)
Moğolların devlete el koyması 488.— Turkmen direnişleri 488.— Moğol şehzadeleri arasında catışmalar 489.
XVI.
III. ALAEDDİN KEYKUBAD DEVRİ 491-492
XVII.
II. GIYASEDDİN MESUT’UN İKİNCİ SALTANATI, DEVLETİN YIKILIŞI 493.
Turkiye Selcukluları Soy Kutuğu 494.
DEVLET TEŞKİLATI, KULTUR VE İMAR FAALİYETLERİ 495-526
DEVLET TEŞKİLATI 497.
Veliahdlık 498.
HAKİMİYET ALAMETLERİ VE UNVANLAR 499.
Hukumdarın unvan ve lakapları 499.— Lakaplar 500.— Hutbe 500.— Taht 501.— Tac 501.— Sikke 501.— Tevki ve Tuğra
501.— Cetr 502.— Nevbet 502.— Bayrak (Sancak, liva, alem) 503.— Tıraz 503.— Hil’at 503.— Gaşiye 504.—Saltanat Cadırı
504.— Ok ve yay 505.
SARAY TEŞKİLATI 505.
Buyukhaciblik 506.— Vekil-i Der 506.— Ustaduddar 506 — Emir-i Hares 506.— Silahdar (Emir-i Silah) 506.— Abdar (Taştdar) 506.— Caşnigir 506.— Şarabdar 506.— Camedar 506.— Emir-i Alem 506.— Emir-i Candar 506.— Emir-i Şikar 506.— Hansalar 507.— Bazdar 507.— Saray muallimliği 507
— Mutripler 507.— Sakiler 507.— Nedimler 507.— Cavuş (Serheng, Durbaş)
507.
HUKUMET TEŞKİLATI 508.
Divanul-inşa ve’t-tuğra 509.— Divan-ı İstifa 509.— Divanul-Arz (Divanul-Ceyş) 509.— Divan-ı İşraf-ı MemaJik 509.— Divan-ı
^M e za l im 510.— Divan-ı Hass (Has) 510.— Divan-ı Eyalet (Divan-ı Vilayet) 511.— Divan-ı Riyaset 511.— Divan-ı Evkaf-ı
Memalik 511.— Divan-ı Şıhneği 511.— Musadere Divanı 511.— Hatun Divanı 512.
ASKERI TEŞKİLAT 512.
Boy birlikleri 513.— Gulaman 513.— Deylemliler ve Tazikler 513.— Yardımcı kuvvetler 514.
İLMİYE TEŞKİLATI 514.
Din 514.— İlmiye teşkilatı 515.— Adalet teşkilatı 515.— Şer’ i yargı sistemi 515.— Orft yargı sistemi 516.
TOPRAK VE HALK 516.
Toprak 516.— Has (Hass) arazi 516.— Ikta sistemi 516.— Mulk (ozel) arazi 516.— Vakıf arazi 516.— Halk 516.
İKTİSADI DURUM 517.
KULTUR FAALİYETLERİ 519.
GUZEL SANATLAR 522.
KRONOLOJİ CETVELİ 527-558.
BİBLİYOGRAFYA 559-570.
GENEL DİZİN 571-599
HARİTALAR
RESİMLER